Αντίθετα με την Φιλοξενία, η λέξη Ξενοφοβία δεν είναι ελληνική. Χρησιμοποιήθηκε για πρώτη φορά από έναν άγγλο δημοσιογράφο, στις αρχές του 20ού αιώνα για να περιγράψει το φαινόμενο κατά το οποίο μια εθνικότητα φοβάται την άλλη. Άρα είναι μια σύγχρονη έννοια. Μέχρι τότε η λέξη δεν υπήρχε. Υπήρχε η Anglophobia και διάφορες άλλες λέξεις με τη κατάληξη φοβία, και εκεί γύρω στο 1916 δημιουργήθηκε και η Xenophobia.
Το γνωστό επίγραμμα στις Θερμοπύλες, όπου οι Σπαρτιάτες κατόρθωσαν να αναχαιτίσουν τον περσικό στρατό πριν σκοτωθεί και ο τελευταίος αμυνόμενος, λέει : «Ω ξειν, αγγέλλειν Λακεδαιμονίοις, ότι τήδε κείμεθα, τοις κείνων ρήμασι πειθόμενοι». Δηλαδή, ο ξένος, να πάει στους Σπαρτιάτες και να πει ότι εδώ πεθάναμε υπερασπιζόμενοι την πατρίδα μας… Ο ξειν, αρχικά σήμαινε φίλος. Κάθε ξένος αντιμετωπιζόταν ως φίλος και προστατευόταν από τον Δία. Μετά, η έννοια μεταβλήθηκε και έγινε εχθρός.
Επίσης, στα λατινικά η λέξη hostis (από όπου προέρχεται και η αγγλική hostility) αρχικά σήμαινε φίλος. Όταν όμως η ρωμαϊκή δημοκρατία εξελίχθηκε σε αυτοκρατορία, ο φίλος έγινε κι εκεί εχθρός.
Οι καιροί και τα δεδομένα αλλάζουν, ασφαλώς. Ωστόσο, γιατί η αντίδραση στο νέο νομοσχέδιο για την πολιτογράφηση είναι τόσο μεγάλη; Τι θα πάθουν οι Έλληνες αν κάποιοι ξένοι που ζουν εδώ για πολλά χρόνια αποκτήσουν την ελληνική ιθαγένεια;
******************
Το ερώτημα ποιος είμαι, ποιοι είμαστε, σε ποια ομάδα ανήκουμε και πώς μας αναγνωρίζουν οι άλλοι αποτελεί ένα κεντρικό ζήτημα, το οποίο απασχολεί όχι μόνο τα άτομα και τα συλλογικά υποκείμενα, αλλά και τους κοινωνικούς επιστήμονες.
Ο προβληματισμός παραπέμπει στην έννοια της ταυτότητας.
Ένα από τα κεντρικά στοιχεία που ανέδειξε η νεωτερικότητα είναι η έννοια του υποκείμενου. Όλες οι σύγχρονες κοινωνίες θεμελιώθηκαν πάνω στη έννοια του λογικά σκεπτόμενου άτομου που ανέδειξε η Αναγέννηση. Και όλοι οι κλασσικοί της κοινωνικής θεωρίας, όπως ο Μαρξ, ο Βεμπερ, ο Ντιρκεμ, ο Ζιμελ ασχολήθηκαν με το θέμα της ταυτότητας και τον τρόπο συγκρότησής της. Άρα το πρώτο στοιχείο που πρέπει να έχουμε υπόψη είναι ότι οι άνθρωποι δεν γεννιούνται με μια δεδομένη, αληθινή, φυσική ταυτότητα. Αντιθέτως, υπάρχει ένας αγώνας για την προβολή και επικράτηση μιας ταυτότητας που κατασκευάζεται κάθε φορά – κοινωνικά, ιστορικά, και ορισμένες φόρες συγκυριακά.
Η ταυτότητα λοιπόν, προκύπτει μέσα από μια συνεχή σχέση και διάδραση μεταξύ ομοιότητας και διαφοράς, στο πλαίσιο μιας διαλεκτικής διαδικασίας. Δηλαδή, υπάρχουν κοινά στοιχεία που συγκροτούν την ομοιότητα, την ενότητα και τελικά την ταυτότητα μιας ομάδας. Τα κοινά αυτά στοιχεία βρίσκονται σε αλληλεπίδραση με τις διαφορές που σηματοδοτούν τις άλλες ομάδες και ταυτότητες. Άρα, η ομοιότητα και η διαφορά είναι καθοριστικό στοιχείο της συγκρότησης ταυτότητας σε ατομικό και σε συλλογικό επίπεδο.
Πολλοί κοινωνικοί επιστήμονες δίνουν ιδιαίτερη έμφαση στη διαφορά ως αφετηριακό και συστατικό στοιχείο της ταυτότητας σε όλες τις κοινωνίες. Θεωρούν ότι μια, ή κάποιες διαφορές που βρίσκονται στη βάση μιας ταυτότητας, με κάποιο τρόπο αναδεικνύονται και γίνονται κυρίαρχες. Συγκροτούν δηλαδή κοινωνικά και πολιτικά σημαντικά διαφορετικές ταυτότητες. Είναι προφανές ότι οι άνθρωποι διαφοροποιούνται μεταξύ τους με πολυάριθμους τρόπους. Μόνον όμως ορισμένες διαφορές συγκροτούν την ξεχωριστή ταυτότητα.
Άρα ορισμένες μόνον ταυτότητες έχουν κοινωνική και πολιτική σημασία και αυτό έχει επιπτώσεις στον πολιτικο-κοινωνικό χώρο.
Αυτές σηματοδοτούν την ύπαρξη μιας ομάδας που επιδιώκει τη διαφοροποίηση της από τις άλλες και θέτει αιτήματα και στόχους. Εδώ ακριβώς έγκειται η λειτουργία της ταυτότητας.
Ως Κούρδος της Τουρκίας, αναγκάστηκα πριν 15 χρόνια να εγκαταλείψω την πατρίδα μου επειδή ένα βασικό στοιχείο της ταυτότητάς μου, η καταγωγή και η γλώσσα που μιλούσαμε στο σπίτι, δεν ήταν ανεκτά από την επίσημη και κυρίαρχη ταυτότητα. Αν έμενα στην Τουρκία, επειδή είχα αγωνιστεί για την αναγνώριση της καταγωγής και της γλώσσας μου, θα έμπαινα στη φυλακή για 12,5 χρόνια.
Κατάφερα να φύγω και έφθασα εδώ. Η Ελλάδα ήταν συνειδητή επιλογή μου λόγω της ιστορίας και της προσφοράς της στον πολιτισμό της ανθρωπότητας. Ήθελα να φθάσω στην Αθήνα έχοντας στο νου μου την Αθηναϊκή Δημοκρατία. Την πόλη που ήταν ένα κέντρο υποδοχής πολιτικών προσφύγων και ένα κέντρο ελεύθερης έκφρασης.
Φθάνοντας στην Ελλάδα, δεν περίμενα τίποτε περισσότερο παρά να εξασφαλίσω τη σωματική ακεραιότητα και την ελευθερία μου. Γι αυτό και δεν επιδίωκα να πάρω επιδόματα και άλλες παροχές που δίνουν οι υπόλοιπες ευρωπαϊκές χώρες. Οι ελληνικές αρχές δεν αποπειράθηκαν να με παραδώσουν πίσω στην Τουρκία, αλλά απέρριπταν επί πέντε χρόνια το αίτημά μου για πολιτικό άσυλο.
Οι Έλληνες πολίτες όμως ήταν φιλόξενοι και με προστάτεψαν. Στη συνέχεια πήρα άσυλο, σπούδασα, εργάστηκα και τώρα συνεχίζω τις σπουδές μου. Η πρόσβαση στην ελληνική παιδεία ήταν για μένα εξαιρετική ευκαιρία, όπως και μια σειρά από κοινωνικά δικαιώματα που με έκαναν έναν συνειδητό πολίτη. Σήμερα, για παράδειγμα, ξέρω περισσότερα για τους έλληνες φιλόσοφους και πολιτικούς από ότι για τους Κούρδους.
Ωστόσο κάτι που με στενοχωρεί ιδιαίτερα τα 15 χρόνια που σπούδασα κι εργάστηκα στην Ελλάδα, την Ελλάδα που θεωρώ δεύτερη πατρίδα μου, είναι ότι δεν μπορώ να ασκήσω τα πολιτικά μου δικαιώματα. Φαντάζομαι ότι άλλους που είναι θρησκευόμενοι μουσουλμάνοι ή από άλλα θρησκεύματα, τους στενοχωρεί ότι δεν μπορούν να ασκήσουν τα θρησκευτικά τους δικαιώματα σε νόμιμους χώρους.
Ζούμε σε έναν κόσμο πλουραλιστικό και εκ των πραγμάτων πολυπολιτισμικό. Μπορεί κάποιος να ζει στην Ελλάδα και να ακολουθεί άλλη θρησκευτική ή πολιτισμική παράδοση από την επικρατούσα. Η έννοια της πατρίδας δεν αφορά τον τόπο γέννησης, δεν είναι από πού ερχόμαστε άλλα προς τα που πάμε ! Στη Γερμανία, ο Τούρκος Τζεμ είναι αρχηγός του ισχυρού Πράσινου Κόμματος, όπως πολύ καλά ξέρετε εσείς εδώ σε αυτήν την αίθουσα.
Οι κοινωνικοί επιστήμονες δεν αντιμετωπίζουν πλέον το θέμα της ιθαγένειας με τη στενή νομική έννοια, αλλά δίνουν μεγαλύτερη έμφαση στην πολιτισμική της διάσταση. Και όχι πλέον με τρόπο ανταγωνιστικό και συγκρουσιακό, αλλά με την έννοια της συνύπαρξης.
Η κουλτούρα μιας κοινωνίας δεν είναι κάτι περιχαρακωμένο, σταθερό και αιώνιο. Αντίθετα, είναι δυναμική και μεταβάλλεται. Οι μετανάστες και οι πρόσφυγες χρωματίζουν τους πολιτισμούς των χωρών υποδοχής, με πινελιές από τους πολιτισμούς που φέρνουν στις αποσκευές τους από την πρώτη τους πατρίδα. Έτσι, στις κοινωνίες υποδοχής, η κυρίαρχη κουλτούρα μεταβάλλεται μέσα από την διάδρασή της με τους διαφορετικούς πολιτισμούς που έρχεται σε επαφή.
Όπως αλλάζουν ολόκληρες κοινωνίες, έτσι αλλάζουν και οι άνθρωποι, είτε πρόκειται για ιθαγενείς είτε για αλλογενείς. Μετανάστες και ντόπιοι βρίσκονται μπροστά σε νέες ιδέες και σε προκλήσεις στις οποίες πρέπει να απαντήσουν με ευελιξία και να προσαρμοστούν με επιτυχία. Η διαδικασία αυτή της ανασύνθεσης ταυτοτήτων κάνει πλουσιότερο τόσο το άτομο όσο και στην κοινωνία μέσα στην οποία ζει.
Βέβαια, η συνύπαρξη δε είναι πάντα εύκολη. Προκύπτουν ζητήματα πολιτισμικών διαφορών, όπως π.χ. το θέμα της μαντίλας και των θρησκευτικών συμβόλων. Αλλά αυτά τα προβλήματα δεν είναι καινούργια. Υπήρχαν πάντοτε, με τον ίδιο τρόπο που Γερμανοί και Γάλλοι, Έλληνες και Τούρκοι βρίσκονται συχνά σε συγκρουσιακό κλίμα.
Σε διαφορετικές χώρες υπάρχουν διαφορετικά μοντέλα και συνταγές για την ιθαγένεια και τη μεταναστευτική πολιτική, ανάλογα με τους σκοπούς και το πνεύμα που οι κυβερνήσεις θέλουν να υπηρετήσουν κάθε φορά. Θέλουν να εντάξουν τους μετανάστες ή να τους αφομοιώσουν; Για παράδειγμα στην Αμερική έχουμε δυο διαφορετικά μοντέλα: Στις ΗΠΑ έχουμε τη γενική έννοια της citizenship, δηλαδή ένα πακέτο που περιλαμβάνει και τα πολιτικά δικαιώματα, ενώ στον Καναδά έχουμε ανθρώπινα και πολιτικά δικαιώματα ξεχωριστά. Υπάρχει μια τεράστια επιστημονική βιβλιογραφία και μια μεγάλη ιστορία πολιτικών συζητήσεων για το θέμα.
Στην Ελλάδα, οι εξελίξεις θα δείξουν ποιοι ήταν οι στόχοι της απόδοσης πολιτικών δικαιωμάτων στους μετανάστες και τους πρόσφυγες. Δηλαδή, αν για παράδειγμα, πέρα από την αποκατάσταση της δικαιοσύνης και του σεβασμού των ανθρωπίνων δικαιωμάτων μεγάλων ομάδων του πληθυσμού, θα ωφεληθούν μόνον κάποια κόμματα ή ολόκληρη η πολιτική ζωή.
Εγώ πάντως, με το νέο νομοσχέδιο θα είμαι Κούρδος πρόσφυγας με ελληνική ιθαγένεια, ευαισθητοποιημένος στα θέματα των προσφύγων, των μεταναστών και των μειονοτήτων. Θα αγωνιστώ για να προσαρμοστώ στις αλλαγές, να αντιμετωπίσω την οικονομική κρίση και να ζήσω σύμφωνα με ένα μοντέλο ζωής που δεν επιβαρύνει ακόμη περισσότερο τον πλανήτη.
Sorry, the comment form is closed at this time.